Çocuğumu Nasıl Kontrol Edebilirim?: Psikolojik Kontrol Yerine Tatlı Sert Ebevyn Tutumu

Günümüzde çocuk büyütmek teknolojinin çocuklar için erişilebilirliği gibi nedenlerden dolayı eskisinden çok farklı bir kontrol mekanizması gerektirebiliyor. Madde kullanımı tehlikesine karşı çocuğu koruyabilmek, birlikte olumlu-olumsuz pek çok çeldirici, dikkat dağıtıcı faktörlerin içinde dersine odaklanmayı başarabilen bir çocuk yetiştirmek, interneti kullanımlarını bilgiye erişim gibi doğru kaynaklara kanalize etmek nasıl mümkün olabilir? Klasik ödül-ceza gibi davranışsal koşullanma örüntülerine dair açıklamaları bir kenara bırakarak ebeveyn kontrol davranışlarının niteliğine bakalım. Ebeveyn kontrolünde psikolojik kontrol ve davranışsal kontrol ayrı boyutlar olup bunlardan ilki olumsuz, ikincisi olumlu sonuçlarla ilişkilidir. Çocuğu doğruya yönlendirmek isterken psikolojik alanını ihlal ederek kontrol uygulamak ‘’psikolojik kontrol’’ denen bir kavramla ifade edilmektedir. Davranışları somutlaştıracak olursak, çocuktan izinsiz bir şekilde onun çantasını karıştırmak, telefonunu kurcalamak, odasına ondan izin almadan girmek, çocuğun yanlışlarıyla alay etmek gibi davranışlar çocuğu psikolojik kontrole girer. Baskı olan yerde ise isyanın çıkması prensibi ebeveyn-çocuk ilişkilerinde bir istisna değildir.

Bu gibi müdahaleci ebeveyn tutumları çocuğun itaat etmesine değil, anne-babaya baş kaldırmasına ve kurallara iyice zıtlaşarak tepki vermesine neden olur. 1996 yılında yapılan bir çalışmada Brain Barber isimli bir araştırmacı psikolojik kontrolün gençlerde sorun davranışlarına yol açtığı ortaya konmuştur.

Bu sorun davranışları arasında depresyon gibi içselleştirme problemleri yer alabildiği gibi antisosyal davranışsal eğilimlerine (örneğin şiddet eğilimi) varabilen dışsallaştırma problemleri de yer almaktadır.

Bunun karşısında, çocuğun güvende olmasını sağlarken (örneğin nerede olduğunu ne yaptığını bilerek) aşırı müdahaleci olmadan hayatında belirli sınırlar çizmek (örneğin eve giriş saatini belirlemek ve saat geçtiğinde belirli bir ceza koyak) ise ebeveynliğin davranışsal kontrol boyutuna girmektedir. Bu gibi sınırlar içinde özgürce yaşayan çocuk kendisine daha fazla güvenen ve daha başarılı bir birey olacaktır.

Ebeveynin çocuğu korumaya çalışırken kaybetmemesi adına, günümüz çevresinde bu ayrımın öğrenilip gözetilmesi, psikolojik kontrolden uzak durulması kritik bir önem taşımaktadır. Çocuk dahi olsa, sınırları vardır, özel alanı vardır. Odası, çantası, telefonu özel alanlarıdır

Kontrol edilmesi gereken alanlar, çocuğun nerde, ne yapıyor olduğunu aileye bildirmesi, belirli bir saatten geç eve gelmemesi konusunda ebeveynle anlaşma sonucunda yürütülen bir kontrol gibi konulardır.

Görülebileceği gibi ebeveynin kontrolünün niteliği çok önemlidir.

İdeal tutum olan psikolojik kontrolden uzak, davranışsal kontrolcü ebeveyn tutumlarını ‘'tatlı sert’’ olarak resmedebileceğimizi düşünüyorum. Şefkatli, koruyucu ama müdahaleci olmayan demokratik bir tutum...

Ebeveynlik sanatı sahiden ne kadar kritik bir dengede ve ne kadar çok emek istiyor...

Kaynaklar

Barber, B. K. (1996). Parental psychological control: Revisiting a neglected construct. Child development, 67(6), 3296-3319.